Pijawka lekarska to wodno-lądowy gatunek pierścienic. Jest pasożytem zewnętrznym, którego pokarm stanowi krew kręgowców, przechowywana później w uchyłkach jelitowych. W naturze pijawki pasożytują na licznych gatunkach płazów, gadów oraz ssaków. Bez pożywienia są w stanie przeżyć ponad dwadzieścia miesięcy, a po spożyciu krwi żywiciela waga każdego osobnika zwiększa się nawet pięciokrotnie.
Obszar występowania pijawki lekarskiej
Pijawka od wieków zamieszkuje niemal cały kontynent europejski z wyjątkiem północnej części Półwyspu Skandynawskiego. Jako gatunek introdukowany można ją spotkać na terenach Stanów Zjednoczonych i Kanady. Pijawki występują w środowisku wodnym, preferując niewielkie i niezbyt głębokie słodkowodne akweny, których dno pokryte jest mułem i porośnięte trzciną. Ulubionymi miejscami ich bytowania są zbiorniki z wodą stojącą. Na ich brzegach pijawka składa jaja.
Pijawka lekarska – cechy gatunku
Pijawkę wyróżnia cylindryczny spłaszczony kształt ciała i budowa segmentalna (ciało każdego osobnika składa się z ponad 30 segmentów, których łączna długość waha się w granicach 10-15 cm). Grzbiet jest wypukły, a jego barwa ciemnobrązowa, poprzecinana pasmami w odcieniu czerwieni. Płaski brzuch zdobią plamki, zaś otwór gębowy wieńczy okrągła przyssawka. Ślina pijawek ma właściwości znieczulające, dzięki czemu żywiciel nie odczuwa bólu, dopiero później pojawia się świąd. Histamina obecna w ślinie pijawek sprzyja rozszerzeniu naczyń krwionośnych.
Pijawka lekarska – zastosowanie w medycynie
Pijawka od wieków znajduje zastosowanie w medycynie. Już starożytni używali jej do popularnego pseudomedycznego zabiegu upuszczania krwi, który miał stanowić element terapii nadciśnienia tętniczego. Tradycja wykorzystywania pijawek w leczeniu tej przypadłości przetrwała aż do XIX wieku. Obecnie ze śliny pijawek pozyskuje się substancję o właściwościach antykrzepliwych zwaną hirudyną. Pojedynczy przedstawiciel gatunku może dostarczyć aż 0,015 g tego białka. Współcześnie używa się wyłącznie pijawek pochodzących ze sterylnych hodowli, osobniki bytujące w naturze stanowią bowiem potencjalne źródło chorób pasożytniczych.
Gatunkowa ochrona pijawki lekarskiej
Rozkwit hirudoterapii zaowocował wytępieniem pijawki lekarskiej w wielu rejonach naszego globu lub znacznym ograniczeniem liczebności jej populacji. W naszym kraju w medycynie wykorzystywane są głównie osobniki reprezentujące gatunki pochodzące z kontynentu azjatyckiego oraz wschodnich krańców Europy. Na terenie Polski pijawka jako gatunek narażony na wyginięcie od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia jest objęta ochroną prawną. Figuruje na międzynarodowej Czerwonej liście gatunków zagrożonych.
